Μπορεί ένα μικρό σφουγγαράκι να φέρει επανάσταση στην πρόληψη του καρκίνου του οισοφάγου?
Στην πλειονότητά τους, οι ασθενείς με συμπτωματολογία ΓΟΠΝ, αντιμετωπίζονται συμπτωματικά με φαρμακευτική αγωγή και δεν χρειάζεται να υποβληθούν σε ενδοσκόπηση. Ασθενείς, όμως, με μακροχρόνια ή υποτροπιάζουσα ΓΟΠΝ θα πρέπει να υποβάλλονται σε ενδοσκοπικό έλεγχο. Λαμβάνοντας υπ’ όψη το μεγάλο αριθμό τέτοιων ασθενών, το κόστος του ενδοσκοπικού ελέγχου και τη δυσφορία μεγάλης μερίδας των ασθενών να υποβληθούν σε μία επεμβατική εξέταση, δημιουργήθηκε η ανάγκη ανάπτυξης μιας απλούστερης μεθόδου-διαγνωστικού εργαλείου, που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην πρωτοβάθμια περίθαλψη για τη διάγνωση του οισοφάγου Barrett στους ασθενείς με ΓΟΠΝ (ιδιαίτερα σε χώρες όπου η επίπτωση του οισοφάγου Barrett είναι υψηλή, όπως η αγγλοσαξονικές χώρες, σε αντίθεση με τη χώρα μας). Για το σκοπό αυτό, η Καθηγήτρια του Κέντρου Πρόληψης Καρκίνου στο Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ, Rebecca Fitzgerald, με την ομάδα της, ανέπτυξαν ένα απλό και φθηνό τεστ που ονομάζεται «cytosponge», μη επεμβατικό, που μπορεί να ανιχνεύσει την ύπαρξη οισοφάγου Barrett σε ασθενείς με συμπτωματολογία ΓΟΠΝ.
Το «cytosponge» είναι μια συσκευή μιας χρήσης, κόστους περίπου 30 ευρώ, που χρησιμοποιείται για τη συλλογή κυττάρων από τον βλεννογόνο του οισοφάγου. Αποτελείται από ένα μικρό σφουγγάρι, περίπου 30 mm σε διάμετρο, που εμπεριέχεται σε μια κάψουλα ζελατίνης και συνδέεται με μια κλωστή. Ο ασθενής καταπίνει την κάψουλα με νερό και η επικάλυψη ζελατίνης διαλύεται μόλις το «cytosponge» φθάσει στο στομάχι. Μετά από περίπου πέντε λεπτά ο ιατρός αποσύρει το σφουγγάρι, τραβώντας την κλωστή και έτσι αυτό κατά το πέρασμά του, συλλέγει κύτταρα από το βλεννογόνο σε όλο το μήκος του οισοφάγου. Τα συλλεχθέντα κύτταρα ελέγχονται με ανοσοϊστοχημική χρώση για την ανίχνευση ενός βιοδείκτη, του BE: Trefoil factor 3, που έχει διαπιστωθεί ότι εκφράζεται από τα κύτταρα του βλεννογόνου στον οισοφάγο Barrett.
Η συσκευή αυτή βρίσκεται πλέον στην Τρίτη φάση κλινικής δοκιμής, ώστε να ελεγχθεί κατά πόσο το «cytosponge» μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια ως screening test στην πρωτοβάθμια περίθαλψη για τη διάγνωση του οισοφάγου Barrett σε ασθενείς με συμπτωματολογία ΓΟΠΝ. Στην αρχική μελέτη (με την ονομασία MRC BEST1), συμμετείχαν 500 άτομα ηλικίας 50-70 ετών και τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενθαρρυντικά για το “cytosponge”. Ακολούθησε μια μεγαλύτερης κλίμακας πολυκεντρική μελέτη (BEST2) που διήρκησε από το 2011 μέχρι το 2016 και που χρηματοδοτήθηκε από τον επίσημο φορέα έρευνας για τον καρκίνο στη Μεγάλη Βρετανία, με τη συμμετοχή 1.100 ασθενών, εκ των οποίων 600 ασθενείς με επιβεβαιωμένη από γαστροσκόπηση ύπαρξη οισοφάγου Barrett και 500 ασθενείς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και επίμονο καύσος, που δεν είχαν ποτέ υποβληθεί σε ενδοσκοπικό έλεγχο. Στις ομάδες αυτές των ασθενών έγινε σύγκριση της διαγνωστικής ακρίβειας του «cytosponge» με την ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού, ως προς τη διάγνωση του οισοφάγου Barrett, τα δε αποτελέσματα για τις δύο μεθόδους δεν διέφεραν σε βαθμό στατιστικά σημαντικό.
Η κλινική μελέτη BEST3, η Τρίτη φάση κλινικών δοκιμών για το “cytosponge”, ξεκινά το 2017 με τη συμμετοχή πάνω από 9000 ασθενών και αναμένεται να καθορίσει εάν αυτή η συσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αξιόπιστο screening test για τη διάγνωση του οισοφάγου Barrett σε ασθενείς με ΓΟΠΝ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ομάδα της καθηγήτριας Rebecca Fitzgerald ήταν νικήτρια στο διαγωνισμό BMJ Award 2016 (Oscar ιατρικής έρευνας) για την ανάπτυξη αυτής της επαναστατικής μεθόδου.
Για την ώρα το “cytosponge” είναι ένα επαναστατικό, πολλά υποσχόμενο, πλην όμως πειραματικό μοντέλο που πρέπει ακόμη να δοκιμαστεί σε κλινικές μελέτες ώστε να γίνει διαθέσιμο για τους ασθενείς με συμπτωματολογία γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ως μέσο ανίχνευσης οισοφάγου Barrett και κατ’ επέκταση πρόληψης του καρκίνου του οισοφάγου.
Benaglia T, Sharples LD, Fitzgerald RC, Lyratzopoulos G. Health benefits and cost effectiveness of endoscopic and nonendoscopic cytosponge screening for Barrett’s esophagus. Gastroenterology.2013;144:62–73.
