Άσκηση και υπέρταση
Επιμέλεια: Χριστίνα Κουρτίδου, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Αρτηριακή υπέρταση ή αλλιώς αυξημένη αρτηριακή πίεση ορίζεται ως συστολική αρτηριακή πίεση ≥140 mmHg και/ή διαστολική αρτηριακή πίεση ≥90 mmHg σε επανειλημμένες μετρήσεις. Η σταδιοποίηση της αρτηριακής πίεσης είναι:
- Βέλτιστη αρτηριακή πίεση: <120/80 mmHg
- Φυσιολογική αρτηριακή πίεση: 120-129/80-84 mmHg
- Υψηλή φυσιολογική αρτηριακή πίεση: 130-139/85-89 mmHg
- Υπέρταση σταδίου 1: 140-159/90-99 mmHg
- Υπέρταση σταδίου 2: 160-179/100-109 mmHg
- Υπέρταση σταδίου 3: ≥180/110 mmHg
- Μεμονωμένη συστολική υπέρταση: συστολική αρτηριακή πίεση ≥140 mmHg και διαστολική αρτηριακή πίεση <90 mmHg.
Υπολογίζεται ότι 35-40% των ενηλίκων έχουν αρτηριακή υπέρταση. Περίπου στο 95% των περιπτώσεων πρόκειται για ιδιοπαθή υπέρταση, δηλαδή δεν προκαλείται από άλλη αιτία.
Η υπέρταση αποτελεί το σημαντικότερο τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, περιφερικής αρτηριακής νόσου και χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Παράλληλα, η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης τόσο με αλλαγή του τρόπου ζωής όσο και με φάρμακα ελαττώνει τον κίνδυνο εμφάνισης των παραπάνω επιπλοκών.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης περιλαμβάνει τη φαρμακευτική αγωγή και την τροποποίηση του τρόπου ζωής. Η αλλαγή του τρόπου ζωής περιλαμβάνει τη φυσική άσκηση, την υγιεινή διατροφή, τον περιορισμό της κατανάλωσης αλκοόλ, τη διακοπή του καπνίσματος και την απώλεια βάρους.
Η συχνή σωματική άσκηση μειώνει την αρτηριακή πίεση κατά την ηρεμία, τη σωματική κόπωση και το ψυχικό στρες. Επιπλέον, συμβάλλει στην ελάττωση της αρτηριακής πίεσης σε ασθενείς με υπέρταση αλλά και προστατεύει από την εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης σε άτομα με προδιάθεση για την εμφάνιση υπέρτασης. Παράλληλα, η σωματική άσκηση συμβάλλει στην απώλεια βάρους και στην ελάττωση των επιπέδων του σακχάρου και της LDL χοληστερόλης. Συνολικά, μέσω των παραπάνω ευεργετικών επιδράσεων, η σωματική άσκηση ελαττώνει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Κατά τη διάρκεια δυναμικής άσκησης σε υγιή άτομα η συστολική αρτηριακή πίεση φυσιολογικά αυξάνεται. Σε άτομα με υπέρταση, η αύξηση της συστολικής αρτηριακής πίεσης μπορεί να είναι μεγαλύτερη. Η διαστολική αρτηριακή πίεση παραμένει η ίδια ή αυξάνεται λίγο κατά την προσπάθεια. Ωστόσο, μετά τη δυναμική φυσική άσκηση, η αρτηριακή πίεση μειώνεται για τις επόμενες μερικές ώρες. Η μακροπρόθεσμη μείωση της αρτηριακής πίεσης προκύπτει από τη χρόνια προσαρμογή του οργανισμού στη συχνή σωματική άσκηση.
Παραδείγματα άσκησης που προτείνονται τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία της υπέρτασης είναι η μέτριας έντασης αερόβια άσκηση (όπως το περπάτημα, η κολύμβηση και η ποδηλασία) και οι ασκήσεις αντίστασης. Ο συνολικός χρόνος άσκησης θα πρέπει να κατανέμεται στη διάρκεια της εβδομάδας. Συνιστώνται 30 λεπτά αερόβιας άσκησης ανά ημέρα, 5 ημέρες ανά εβδομάδα,. Επίσης, μπορούν να προστεθούν ασκήσεις αντίστασης 2-3 ημέρες ανά εβδομάδα.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι πριν από την έναρξη ενός προγράμματος άσκησης θα πρέπει να προηγηθεί συζήτηση του ασθενή με τον γιατρό του για τους πιθανούς κινδύνους που ενέχει η άσκηση. Συνιστάται έναρξη με μικρής διάρκειας και έντασης άσκηση, να τίθενται ρεαλιστικοί στόχοι για το πρόγραμμα άσκησης και να προτιμώνται ομαδικές δραστηριότητες με φίλους ή την οικογένεια του ατόμου.
Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση της υπέρτασης οφείλει να είναι συνδυασμός πρόληψης και θεραπείας. Με δεδομένο ότι η υπέρταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια, είναι σημαντικό να υιοθετηθούν αποτελεσματικές παρεμβάσεις που θα αποτρέψουν αυτές τις επιπλοκές. Η θεραπεία της υπέρτασης θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τη φαρμακευτική αγωγή όσο και την αλλαγή του τρόπου ζωής, όποτε αυτό είναι δυνατό. Έχει φανεί ότι η σωματική άσκηση μειώνει την αρτηριακή πίεση. Το είδος της άσκησης που έχει επικρατήσει είναι η αερόβια άσκηση, μέτριας έντασης και διάρκειας 30 λεπτών ανά ημέρα, 5 ημέρες ανά εβδομάδα, που θα μπορούσε να συνδυαστεί και με και άσκηση αντίστασης. Με αυτόν τον τρόπο προλαμβάνεται και αντιμετωπίζεται η υπέρταση και προάγεται η συνολική υγεία.
