Δίαιτα ελεύθερη από γλουτένη: μύθοι και αλήθειες…
Επιμέλεια: Μιχαήλ Γεωργούλης, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Ειρήνη Μπαθρέλλου, ΕΔΙΠ, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Μερόπη Κοντογιάννη, Αν. Καθηγήτρια, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Σε ποια άτομα προτείνεται;
Η μόνη επαρκώς τεκμηριωμένη περίπτωση χορήγησης της δίαιτας ελεύθερης από γλουτένη (ΔΕΓ) είναι η κοιλιοκάκη. Η κοιλιοκάκη αποτελεί μία αυτοάνοση νόσο, η οποία είναι αποτέλεσμα φλεγμονής που αναπτύσσεται στο έντερο, σε άτομα με συγκεκριμένη γενετική προδιάθεση όταν αυτό έρθει σε επαφή με κάποιες πρωτεΐνες (γλιαδίνες στο σιτάρι, σεκαλίνες στη σίκαλη, ορδεΐνες στο κριθάρι) που περιέχονται στα δημητριακά και που είναι γνωστές με τον όρο γλουτένη. Για τα άτομα αυτά η ΔΕΓ αποτελεί τη μοναδική θεραπεία, απαραίτητη για την αποκατάσταση του εντερικού βλεννογόνου και την πρόληψη των εξωεντερικών επιπλοκών της κοιλιοκάκης, όπως η σιδηροπενική αναιμία και η οστεοπόρωση.
Περιορισμός της γλουτένης προτείνεται και σε άτομα με μία άλλη παθολογική (αλλά και αμφιλεγόμενη) κατάσταση γνωστή ως μη σχετιζόμενη με κοιλιοκάκη ευαισθησία στη γλουτένη, της οποίας τα συμπτώματα είναι παρόμοια με εκείνα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Τέλος πολύ συχνά βλέπουμε διάφορες διασημότητες στην Ελλάδα και το εξωτερικό να «διαφημίζουν» τη ΔΕΓ ως ένα ισορροπημένο διατροφικό πρότυπο που προάγει την υγεία αλλά και την απώλεια βάρους, το οποίο όμως ούτε ορθό είναι ούτε επιστημονικά τεκμηριωμένο.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ΔΕΓ;
Η ΔΕΓ προϋποθέτει τον πλήρη αποκλεισμό όλων των προϊόντων σίτου, σίκαλης και κριθαριού (π.χ. ψωμί, φρυγανιές, παξιμάδια, μακαρόνια, πλιγούρι, κουσκούς και άλλα προϊόντα που παρασκευάζονται από τα άλευρα αυτών των δημητριακών, όπως πίτες, κέικ και μπισκότα). Σχετικά με τη βρόμη, υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν ότι όταν αυτή είναι «καθαρή» χωρίς προσμίξεις από άλλα σιτηρά μπορεί να καταναλωθεί σε συγκεκριμένες ποσότητες από άτομα με κοιλιοκάκη, αλλά καλό είναι αυτό να γίνεται υπό διαιτολογική παρακολούθηση.
Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη μπορούν να καταναλώνουν ελεύθερα γαλακτοκομικά προϊόντα, φρούτα, λαχανικά (συμπεριλαμβανομένων της πατάτας και του καλαμποκιού), όσπρια, κρέας, ψάρια, αβγά, λίπη, έλαια και ξηρούς καρπούς, καθώς και κάποια είδη δημητριακών που δεν περιέχουν γλουτένη, όπως το ρύζι, το κεχρί, το φαγόπυρο και η κινόα. Επιπλέον, υπάρχουν στο εμπόριο πολλά ειδικώς παρασκευασμένα προϊόντα χωρίς γλουτένη, όπως αρτοσκευάσματα, ζυμαρικά, δημητριακά πρωινού, αλμυρά και γλυκά σνακ, τα οποία οι ασθενείς μπορούν να καταναλώνουν ώστε να ενισχύσουν την ποικιλία της διατροφής τους.
Επιμόλυνση με γλουτένη…
Ιδιαίτερης προσοχής χρήζει η επιμόλυνση των τροφίμων με γλουτένη, καθώς ένα τρόφιμο ελεύθερο από γλουτένη μπορεί να επιμολυνθεί αν έρθει σε επαφή με τρόφιμο που περιέχει γλουτένη ή ακόμα και με σκεύη που είχαν προηγουμένως χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή ενός τροφίμου με γλουτένη. Για την αποφυγή της επιμόλυνσης σημαντικό είναι να χρησιμοποιούνται ξεχωριστά σκεύη για την παρασκευή, το σερβίρισμα και την αποθήκευση των τροφίμων, αλλά και να γίνεται σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και όλων των σκευών από τους πάσχοντες. Επίσης, χρειάζεται προσοχή σε τυποποιημένα προϊόντα διατροφής, τα οποία μπορεί να έχουν προσμίξεις γλουτένης κατά τη βιομηχανική τους επεξεργασία.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την εφαρμογή της ΔΕΓ;
Η ΔΕΓ αποτελεί εξ’ ορισμού μια περιοριστική δίαιτα και συνεπώς η διά βίου αυστηρή εφαρμογή της είναι δύσκολη για τους περισσότερους πάσχοντες από κοιλιοκάκη. Στοιχεία σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν την εφαρμογή της ΔΕΓ παρέχει μελέτη που διεξάγεται στο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.
Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα1, ως διευκολυντές για την προσκόλληση στη ΔΕΓ αναφέρθηκαν η μικρή ηλικία διάγνωσης, η συνύπαρξη και άλλης νόσου που απαιτεί ειδική δίαιτα, η διαμονή σε μεγαλουπόλεις, η θετική στάση απέναντι στη νόσο, η υποστήριξη από συγγενείς, φίλους και συναδέλφους, η διαθεσιμότητα ασφαλών επιλογών για φαγητό εκτός σπιτιού, η ευαισθητοποίηση του προσωπικού στους χώρους εστίασης, η διαθεσιμότητα τροφίμων ελεύθερων γλουτένης στην αγορά, η ύπαρξη καλά οργανωμένων συλλόγων και δικτύων υποστήριξης των ασθενών, η ενημέρωση από αξιόπιστες πηγές, η εκπαίδευση από επαγγελματίες υγείας με γνώσεις σχετικά με την κοιλιοκάκη, καθώς και η παροχή χρηματικής αποζημίωσης από το κράτος για την αγορά ειδικών προϊόντων ελεύθερων γλουτένης.
Αντιθέτως, ως εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι πάσχοντες από κοιλιοκάκη κατά την προσκόλλησή τους στη ΔΕΓ αναφέρθηκαν η διαμονή ή τα ταξίδια σε περιοχές της περιφέρειας με χαμηλή ευαισθητοποίηση για την κοιλιοκάκη, η πίεση για κατανάλωση τροφίμων με γλουτένη από το οικείο περιβάλλον, ο αυξημένος χρόνος ενασχόλησης με την παρασκευή γευμάτων, δυσκολίες επιλογής τροφίμων στην εργασία, σε χώρους εστίασης και σε κοινωνικές εκδηλώσεις, η ελλιπής σήμανση των τυποποιημένων τροφίμων σχετικά με την περιεκτικότητά τους σε γλουτένη, το αυξημένο κόστος των ειδικών προϊόντων ελεύθερων γλουτένης και η γραφειοκρατία για τη χορήγηση της χρηματικής αποζημίωσης για την προμήθειά τους.
Η γνώση των παραπάνω διευκολυντών και εμποδίων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους επαγγελματίες υγείας και τους κρατικούς φορείς για την αλλαγή πολλών πτυχών που επηρεάζουν την καθημερινότητα των ατόμων με κοιλιοκάκη, διευκολύνοντας την προσκόλλησή τους στη ΔΕΓ και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και την υγεία τους.
Ερευνητική Μελέτη για Άτομα με Κοιλιοκάκη: Εάν είστε 18-65 ετών με διάγνωση κοιλιοκάκης βασισμένη σε βιοψία και ακολουθείτε ΔΕΓ για τουλάχιστον 1 έτος, σας προσκαλούμε να συμμετέχετε στη μελέτη. Πατήστε εδώ για περισσότερα
1Αλίκη Γεωργοπούλου, Μεταπτυχιακή Εργασία «Εμπόδια που αντιμετωπίζουν άτομα με κοιλιοκάκη κατά την προσκόλληση στη Δίαιτα Ελεύθερη από Γλουτένη (ΔΕΓ): ποιοτική μελέτη», διαθέσιμη στον ιστότοπο: http://estia.hua.gr/browse/24369.
